Muzeum w Wodzisławiu Śląskim zostało powołane do życia 1 stycznia 1971r. uchwałą Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Wodzisławiu Śląskim oraz decyzją Ministra Kultury i Sztuki. Na siedzibę nowo otwartej placówki obrano XVIII wieczny pałac fundacji rodu Dietrichstein. Powstanie Muzeum było ukoronowaniem wieloletniej pracy, intensywnej działalności kolekcjonerskiej miejscowej ludności, a przede wszystkim zbiorów Towarzystwa Miłośników Ziemi Wodzisławskiej, które przez szereg lat pozyskiwało zabytki jak również eksponaty obrazujące dorobek kulturowy całego regionu. Działalność ta znalazła pełne uznanie u władz miejscowych, które na ekspozycję zbiorów przeznaczyło część pomieszczeń pałacu, co dało tym samym możliwość powstania Izbie Regionalnej. Działalność Izby Regionalnej patronowana była przez Towarzystwo Miłośników Ziemi Wodzisławskiej, Prezydium Powiatowej Rady Narodowej oraz koła Polskiego Towarzystwa Archeologicznego i Numizmatycznego.

Decydujący wpływ na powstanie wodzisławskiej placówki muzealnej miały w tym czasie badania archeologiczne prowadzone pod patronatem Rybnickiego Zjednoczonego Przemysłu Węglowego przy współpracy z Prezydium Rady Narodowej w Wodzisławiu Śląskim. Badania realizowane były w latach (1966-1970) przez zespół archeologów z Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu kierowane przez prof. dr hab. Jerzego Szydłowskiego na jednym z najcenniejszych stanowisk wczesnośredniowiecznych w Polsce-grodzisku Golęszyców w Lubomi. W tym samym czasie prowadzono sondażowe prace archeologiczne na terenie Starego Miasta w Wodzisławiu Śląskim, gdzie natrafiono na ślady osadnictwa średniowiecznego (XIII-XV w.).

Zabytki z badań w Lubomi i Starego Miasta w Wodzisławiu i innych pobliskich miejscowości (Olza, Odra) wraz ze zbiorami zgromadzonymi przez Izbę Regionalną. wymagały już fachowej opieki, specjalistycznych opracowań, odpowiedniego zabezpieczenia oraz konserwacji.

Dlatego też Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Wodzisławiu Śląskim znając wartość zgromadzonych dóbr kultury wspólnie z Ministrem Kultury i Sztuki powołało do życia Muzeum. Pierwszym dyrektorem placówki został współpracownik prof. Szydłowskiego, archeolog mgr Werner Pierzyna.

Uroczyste otwarcie wodzisławskiej placówki muzealnej nastąpiło w dniu 3 czerwca 1971r. podczas dwudniowej Ogólnopolskiej Konferencji Konserwatorów Archeologicznych zorganizowanej we współpracy z mgr Wandą Galasińską-Hrebendową ówczesnym Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków Archeologicznych. Wówczas przygotowano też stałą ekspozycję z zakresu archeologii, historii, średniowiecza oraz numizmatyki. Scenariusz pierwszej wystawy został opracowany pod nadzorem prof. dr hab. Jerzego Szydłowskiego. Z okazji otwarcia Muzeum wybito także medal okolicznościowy, którego projektantem był bytomski artysta-plastyk Paweł Sznela, a wykonawcą Leszek Schraube. Medal wybito z ołowiu w ilości 500 sztuk oraz 40 sztuk w miedzi.

Zgromadzone eksponaty miały bezpośredni wpływ na strukturę merytoryczną nowo powstałej placówki muzealnej. Zgodnie z zatwierdzonym statutem powołano do życia następujące działy: Archeologii, Historii, Kultury Regionu oraz Numizmatyczny, który został zlikwidowany, a jego zasoby przejął Dział Historii.